რა არის სავალდებულო დაზღვევა და რა მნიშვნელობა აქვს მას?
თანამედროვე სამყაროში, სადაც უამრავი გაუთვალისწინებელი რისკი არსებობს, დაზღვევა უსაფრთხოების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მექანიზმად იქცა. მაგრამ რა ხდება, როდესაც დაზღვევა არჩევანი კი არა, კანონით განსაზღვრული ვალდებულებაა? სწორედ ეს არის სავალდებულო დაზღვევა – დაზღვევის ფორმა, რომელიც კანონმდებლობით არის გათვალისწინებული და სავალდებულოა გარკვეული კატეგორიის მოქალაქეებისა და ბიზნესის წარმომადგენლებისთვის.
სავალდებულო დაზღვევა სახელმწიფოს მიერ დადგენილი მექანიზმია, რომელიც მიზნად ისახავს როგორც ინდივიდების, ასევე საზოგადოების დაცვას პოტენციური რისკებისგან. მისი მთავარი მიზანია მოქალაქეების დაცვა მოულოდნელი საფრთხეებისაგან და სოციალური პასუხისმგებლობის ამაღლება.
რა განსხვავებაა სავალდებულო დაზღვევასა და ნებაყოფლობით დაზღვევას შორის? სავალდებულო და ნებაყოფლობითი დაზღვევის ძირითადი განმასხვავებელი ფაქტორია ის, თუ როგორ და ვინ განსაზღვრავს დაზღვევის საჭიროებას და პირობებს.
სავალდებულო დაზღვევის შემთხვევაში სადაზღვევო პირობები, რისკები, გამონაკლისები და განხორციელების წესი განსაზღვრულია კანონმდებლობით და დაზღვევის ხელშეკრულება უნდა დაიდოს ამ პირობებით.
ნებაყოფლობითი დაზღვევის შემთხვევაში სადაზღვევო პირობები, რისკები, გამონაკლისები და განხორციელების წესი განისაზღვრება თქვენსა და მზღვეველს შორის ურთიერთშეთანხმებით. გექნებათ თუ არა, მაგალითად, კერძო საკუთრების დაზღვევა, სრულად თქვენს გადაწყვეტილებაზეა დამოკიდებული და მსგავსი სერვისის შეძენას არავინ გავალდებულებთ.
სავალდებულო დაზღვევის სახეები საქართველოში
საქართველოში სავალდებულო დაზღვევის რამდენიმე სახე მოქმედებს. მაგალითად, 2018 წლიდან სავალდებულოა საქართველოში მოძრავი, უცხო ქვეყანაში რეგისტრირებული, ავტომობილების დაზღვევა. ეს უზრუნველყოფს, რომ ავტოსაგზაო შემთხვევის დროს დაზარალებულ მხარეს ზარალი აუნაზღაურდება სადაზღვევო კომპანიის მიერ.
ასევე, 2019 წლიდან მოქმედებს კანონი, რომლის მიხედვითაც სავალდებულოა მომეტებული საფრთხის შემცველ სამუშაოებზე დასაქმებულთა დაზღვევა და პასუხისმგებლობის სავალდებულო დაზღვევა მასობრივი თავშეყრის ობიექტების მფლობელებისთვის.
უბედური შემთხვევის სავალდებულო დაზღვევა
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სავალდებულო დაზღვევის ტიპი არის უბედური შემთხვევის სავალდებულო დაზღვევა. ეს დაზღვევა გულისხმობს გაუთვალისწინებელი შემთხვევებით გამოწვეული ფიზიკური დაზიანებების, შრომისუნარიანობის შეზღუდვის ან სიკვდილის შემთხვევაში ფინანსური კომპენსაციის უზრუნველყოფას.
საქართველოში უკვე რამდენიმე წელია, მოქმედებს კანონი, რომლის მიხედვითაც სავალდებულო გახდა იმ დასაქმებულთა დაზღვევა, ვინც ასრულებენ მომეტებული საფრთხის შემცველ სამუშაოს. ეს ნიშნავს, რომ დამსაქმებელი ვალდებულია შეიძინოს შესაბამისი სადაზღვევო პაკეტი თავისი თანამშრომლებისთვის.
ამ სერვისს ბიზნესს სადაზღვევო კომპანია „ირაო“ სთავაზობს. შემოთავაზებული პაკეტის მიხედვით, უბედური შემთხვევის დაზღვევა ფარავს შემდეგ შემთხვევებს, რომელიც მოხდა სამუშაო პროცესში ან სამუშაო პროცესთან დაკავშირებით:
დაზღვეულის გარდაცვალება ან უგზო-უკვლოდ დაკარგულად აღიარება
ჯანმრთელობის დაზიანება
შრომისუნარიანობის შეზღუდვა
როგორც წესი, უბედური შემთხვევის სავალდებულო დაზღვევა ვრცელდება არა მხოლოდ კომპანიის ტერიტორიაზე მომხდარ შემთხვევებზე, არამედ ასევე ფარავს ინციდენტებს, რომლებიც შეიძლება მოხდეს:
სამუშაო მოვალეობის შესრულებისას ორგანიზაციის ფარგლებს გარეთ
დამქირავებლის მიერ სამუშაო მიზნით გამოყოფილი ტრანსპორტით მგზავრობისას
პასუხისმგებლობის დაზღვევა – როდის გვჭირდება ის?
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სავალდებულო დაზღვევის ტიპი არის პასუხისმგებლობის დაზღვევა. ეს დაზღვევა გულისხმობს იმ ფინანსური რისკების მინიმუმამდე დაყვანას, რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას, როდესაც პირი ან ორგანიზაცია პასუხისმგებელია მესამე პირებისთვის მიყენებულ ზიანზე.
საქართველოში პასუხისმგებლობის დაზღვევა სავალდებულოა გარკვეული კატეგორიის ბიზნესებისთვის. მაგალითად, მასობრივი თავშეყრის ადგილებში კომერციული ობიექტების მფლობელები ვალდებულნი არიან დააზღვიონ თავიანთი პასუხისმგებლობა. კომპანია „ირაო“ ბიზნესს ამ სერვისსაც სთავაზობს. თუკი პასუხისმგებლობის დაზღვევის პაკეტს სწორედ ამ სადაზღვევო კომპანიაში გაიაქტიურებთ,ის დაფარავს ხანძრის, აფეთქების ან კონსტრუქციის ნგრევის შედეგად მესამე პირებისთვის მიყენებულ ზიანს.
პასუხისმგებლობის დაზღვევა ასევე გვხვდება სხვა სფეროებშიც, სადაც მაღალია პროფესიული პასუხისმგებლობის დარღვევის შემთხვევაში პოტენციური ზიანის მიყენების რისკი. მაგალითად, ზოგიერთ ქვეყანაში პროფესიული პასუხისმგებლობის დაზღვევა სავალდებულოა ექიმებისთვის, იურისტებისთვის და სხვა პროფესიის წარმომადგენლებისთვის.
პრაქტიკული რჩევები სავალდებულო დაზღვევის შესახებ
თუ თქვენ ხართ ბიზნესის მფლობელი ან გეგმავთ ბიზნესის დაწყებას, მნიშვნელოვანია გაარკვიოთ, გჭირდებათ თუ არა რაიმე სახის სავალდებულო დაზღვევა. ამისთვის, პირველ რიგში, საჭიროა, გაეცნოთ კანონმდებლობას – საქართველოში მოქმედი სავალდებულო დაზღვევის ნუსხას კანონმდებლობა განსაზღვრავს. მნიშვნელოვანია იცოდეთ, რომელი სახის დაზღვევაა სავალდებულო თქვენი ბიზნესისთვის.
კარგი იქნება, თუკი ჩანიშნავთ კონსულტაციას სადაზღვევო კომპანიასთან – დაუკავშირდით სადაზღვევო კომპანიებს, რომლებიც გთავაზობენ სავალდებულო დაზღვევის პაკეტებს და გაარკვიეთ დეტალები.
ბოლოს კი შეადარეთ შემოთავაზებული პირობები და ასე გააკეთეთ არჩევანი. მიუხედავად იმისა, რომ სავალდებულო დაზღვევის პირობები კანონით არის განსაზღვრული, სხვადასხვა სადაზღვევო კომპანიას შეიძლება ჰქონდეს განსხვავებული დამატებითი პირობები, რომლებიც ბიზნესის მართვაში დაგეხმარებათ.
რატომ არის სავალდებულო დაზღვევა მნიშვნელოვანი?
სავალდებულო დაზღვევა რამდენიმე მიზეზის გამო არის მნიშვნელოვანი. პირველ რიგში, ეს რეგულაციები ემსახურება საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა. მაგალითად, ავტომობილების სავალდებულო დაზღვევა უზრუნველყოფს, რომ საგზაო შემთხვევის დროს დაზარალებული მხარე მიიღებს ფინანსურ კომპენსაციას, მიუხედავად ზიანის მიმყენებლის ფინანსური მდგომარეობისა.
სავალდებულო დაზღვევა ამცირებს ინდივიდებისა და ბიზნესების მიერ გაუთვალისწინებელი ხარჯების რისკს, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკურ სტაბილურობას. მაგალითად, უბედური შემთხვევის დაზღვევა იცავს როგორც დასაქმებულს, ასევე დამსაქმებელს მოულოდნელი ფინანსური ზარალისგან.
და, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, სავალდებულო დაზღვევა ხელს უწყობს საზოგადოებაში პასუხისმგებლობის კულტურის ჩამოყალიბებას. როდესაც პირი ან ორგანიზაცია ვალდებულია დააზღვიოს საკუთარი პასუხისმგებლობა, ეს ზრდის მის სიფრთხილეს და პასუხისმგებლობის გრძნობას სხვების მიმართ.
რა მნიშვნელობა აქვს სავალდებულო დაზღვევას საქართველოში?
სავალდებულო დაზღვევა წარმოადგენს მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს როგორც ინდივიდუალური, ასევე საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად. ის იცავს როგორც დაზღვეულს, ასევე მესამე პირებს პოტენციური რისკებისგან და ხელს უწყობს საზოგადოებაში პასუხისმგებლობის კულტურის ჩამოყალიბებას.
საქართველოში სავალდებულო დაზღვევის სისტემა ჯერ კიდევ განვითარების პროცესშია, მაგრამ უკვე არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი სავალდებულო დაზღვევის ტიპი, როგორიცაა უცხო ქვეყანაში რეგისტრირებული ავტომობილების დაზღვევა, მომეტებული საფრთხის შემცველ სამუშაოზე დასაქმებულთა დაზღვევა და მასობრივი თავშეყრის ობიექტების პასუხისმგებლობის დაზღვევა.
მნიშვნელოვანია, რომ როგორც მოქალაქეები, ასევე ბიზნესის წარმომადგენლები იცნობდნენ სავალდებულო დაზღვევის მოთხოვნებს და შესაბამისობაში იყვნენ კანონმდებლობასთან, რათა თავიდან აიცილონ სანქციები და უზრუნველყონ საკუთარი და სხვების უსაფრთხოება. საბოლოო ჯამში კი ამ ყველაფერს უსაფრთხო და პასუხისმგებლიან საზოგადოებამდე მივყავართ, სადაც ყველას უფლება დაცულია, ხოლო რისკები – მინიმუმამდე დაყვანილი.